Το Ομάλ’ (ομαλά) είναι ομαδικός, κυκλικός, δεξιόστροφος πανποντιακός χορός που χορεύεται σε ρυθμό 4/8 (τέσσερα όγδοα) με τα χέρια λυγισμένα στους αγκώνες ώστε ο πήχης του ενός χορευτή σχεδόν ακουμπά τον πήχη του άλλου.
Είναι ένας από τους κλασσικούς ποντιακούς χορούς με πολλά δημοφιλή τραγούδια. Σε αναφορά του 1910 (Γεωργιάδης) ο χορός περιγράφεται ως εξής: «Κρώμνη Χαλδίας Πόντου. Ομάλια = ίσια. Χορός της Κρώμνης, εις τον οποίον λαμβάνουσι μέρος άνδρες τε και γυναίκες αποτελούντες κύκλον και έχοντες εν μέσω αυτών και μουσικά όργανα, κεμενέδας. Μουσική καταγραφή σε βυζαντινή σημειογραφία του «Η κόρη πήγε σον παρχάρ…». Ρυθμός δίσημος μετά τρισήμου».
Ο χορός Ομάλ’ βρύθει παραλλαγών, οι επικρατέστερες εκ των οποίων είναι:
- Καρς (Καρσλίδικο) ή Παϊπούρτ* (με έντονο τρέμουλο στο σώμα)
- Κερασούντας ή Κερασουνταίικο ή Λάχανα (το όνομα Λάχανα πήρε στην Ελλάδα από το τραγούδι «Λάχανα πουλί μ’ Λάχανα»)
- Τραπεζούντας (ονομάστηκε και έτσι ο χορός Διπάτ στην Ελλάδα)
- Αργυρούπολης
- Γαράσαρης (η ονομασία του χορού Ούτσαϊ στην Ελλάδα)
- Νικόπολης ή Ομάλι
- Μονόν (στην Τραπεζούντα και στην περιοχή Τσιμεράς στην Αργυρούπολη)
- Κοτσιχτόν (με μικρές παραλλαγές χορευόταν σε όλες τις περιοχές του πόντου)
- Τσαραχότ (παραλλαγή του Κοτσιχτόν Ομάλ, της περιοχής Ακ Νταγ Μαντέν)
- Διπλόν (παραλλαγή του Κοτσιχτόν Ομάλ, της περιοχής του Κιουμούς Μαντέν – Μεταλλείο Σίμ)
- Τιζ (της περιοχής Ακ Νταγ Μαντέν – αργός)
- Κουνιχτόν (της περιοχής Αξι Κιοΐ Νικόπολης – έντονο τρέμουλο στο σώμα)
Τα βήματα του χορού
Ο χορός έχει 6 βήματα, από τα οποία τα 4 γίνονται προς τα δεξιά και τα δύο αριστερά και κινείται πάνω σε νοητή περιφέρεια. (1ο βήμα) Πάτημα του δεξιού ποδιού προς τα πίσω & δεξιά στη διάσταση (2ο) το αριστερό περνά μπροστά από το δεξί (3ο) το δεξί μετακινείται δεξιά (4ο) έρχεται και κλείνει το αριστερό δίπλα στο δεξί. Το αριστερό πατά πίσω αριστερά στην διάσταση (5ο βήμα δηλαδή στην νοητή περιφέρεια της αρχικής θέσης), (6ο) κλείσιμο του δεξιού ποδιού δίπλα στο αριστερό.
Ένα αντιπροσωπευτικό τραγούδι που συνοδεύει το Ομάλ είναι το Σεράντα Μήλα Κόκκινα.
Σεράντα μήλα κόκκινα πούλι μ’ Σεράντα μήλα κόκκινα γιάβρι μ’ Σ’ έναν μαντίλ’ δεμένα. (x2) Σεράντα σεβντάς κι αν εφτάς πούλι μ’ Σεράντα σεβντάς κι αν εφτάς γιάβρι μ’ Κ’ ευρίκ’ς άμον εμένα. (x2) Για έλα έλα πούλι μ’, με τ’ εμέν έλα γιάβρι μ’ Ατό τ’ εσόν το τέρεμαν πούλι μ’, θα σύρ’ και παίρ’ τ’ αχούλι μ’. Σεράντα μήλα κόκκινα πούλι μ’ Σεράντα μήλα κόκκινα γιάβρι μ’ Ση σειράν τιζεμένα. (x2) Έπαρ’ αρνί μ’ και τη στράταν πούλι μ’ Έπαρ’ αρνί μ’ και τη στράταν γιάβρι μ’ Ντο θα φέρ’ τσε σ’ εμένα. (x2) Για έλα έλα πούλι μ’, με τ’ εμέν έλα γιάβρι μ’ Ατό τ’ εσόν το τέρεμαν πούλι μ’, θα σύρ’ και παίρ’ τ’ αχούλι μ’.
Σαράντα μήλα κόκκινα πουλί μου Σαράντα μήλα κόκκινα γιαβρί μου Σε ένα μαντήλι δεμένα. (x2) Σαράντα σεβντάδες κι αν κάνεις πουλί μου Σαράντα σεβντάδες κι αν κάνεις γιαβρί μου Δεν θα βρεις κάποιον σαν εμένα.(x2) Για έλα έλα πουλί μου, έλα σε μένα γιαβρί μου Αυτό σου το κοίταγμα πουλί μου, θα μου πάρει το μυαλό. Σαράντα μήλα κόκκινα πουλί μου Σαράντα μήλα κόκκινα γιαβρί μου Στη σειρά μαζεμένα. (x2) Πάρε αρνί μου και το δρόμο πουλί μου Πάρε αρνί μου και το δρόμο γιαβρί μου Που θα σε φέρει σε μένα. (x2) Για έλα έλα πουλί μου, έλα σε μένα γιαβρί μου Αυτό σου το κοίταγμα πουλί μου, θα μου πάρει το μυαλό.
*πόλη Νοτιοανατολικά της Τραπεζούντας